Bộ não xử lý chữ cái và từ trong quá trình đọc như thế nào

👁️ Con đường thị giác: Từ mắt đến não

Hành trình đọc bắt đầu bằng hệ thống thị giác. Ánh sáng phản chiếu từ trang sách đi vào mắt và tập trung vào võng mạc. Thông tin thị giác này sau đó được truyền dọc theo dây thần kinh thị giác đến vỏ não thị giác, nằm ở thùy chẩm ở phía sau não.

Trong vỏ não thị giác, một số vùng chuyên biệt góp phần xử lý thông tin thị giác:

• V1 (Vỏ não thị giác chính): Phát hiện các đặc điểm cơ bản như đường thẳng, cạnh và hướng.
• V2 & V4: Xử lý các hình dạng và mẫu hình ảnh phức tạp hơn.
• Vỏ não thái dương dưới: Nhận dạng các vật thể, bao gồm chữ cái và từ, bằng cách so sánh thông tin trực quan với hình ảnh được lưu trữ.

Quá trình xử lý hình ảnh ban đầu này rất quan trọng để xác định từng chữ cái tạo nên từ.

🔤 Nhận dạng chữ cái và từ: Khu vực hình thức từ ngữ trực quan (VWFA)

Một vùng chính dành riêng cho việc đọc là Vùng hình thức từ ngữ trực quan (VWFA), nằm ở vỏ não chẩm thái dương trái. VWFA chịu trách nhiệm nhận dạng các chữ cái và từ như các đơn vị toàn thể, bất kể phông chữ hay kiểu chữ của chúng. Nó hoạt động như một từ điển trực quan, khớp các chuỗi chữ cái được nhận thức với các biểu diễn được lưu trữ của các từ.

VWFA cho phép chúng ta nhận dạng nhanh chóng và hiệu quả các từ quen thuộc mà không cần phải phát âm từng chữ cái. Tính tự động này rất cần thiết để đọc trôi chảy.

Tổn thương VWFA có thể dẫn đến alexia thuần túy, một tình trạng mà cá nhân không còn có thể đọc được chữ nhưng vẫn có thể viết và hiểu được ngôn ngữ nói. Điều này làm nổi bật vai trò chuyên biệt của VWFA trong nhận dạng từ ngữ trực quan.

🗣️ Xử lý ngữ âm: Phát âm các từ

Trong khi VWFA cho phép nhận dạng trực tiếp các từ quen thuộc, xử lý ngữ âm là rất quan trọng để giải mã các từ và phi từ không quen thuộc. Xử lý ngữ âm bao gồm việc chuyển đổi các chữ cái thành âm thanh tương ứng của chúng và sau đó pha trộn các âm thanh đó lại với nhau để tạo thành một từ.

Một số vùng não tham gia vào quá trình xử lý âm vị học:

• Vùng Broca: Nằm ở thùy trán trái, vùng Broca tham gia vào quá trình tạo ra giọng nói và cũng đóng vai trò trong quá trình lắp ráp âm vị, quá trình kết hợp các âm thanh riêng lẻ.
• Vỏ não đỉnh – thái dương: Khu vực này, bao gồm hồi trên biên và hồi góc, có liên quan đến việc ánh xạ các chữ cái thành âm thanh và trong trí nhớ làm việc về âm vị học, điều này rất cần thiết để ghi nhớ âm thanh trong khi kết hợp chúng.
• Hồi thái dương trên (STG): Xử lý thông tin thính giác và giúp nhận biết và phân biệt các âm thanh khác nhau.

Xử lý ngữ âm hiệu quả là một kỹ năng quan trọng để phát triển khả năng đọc thành thạo. Những khó khăn trong lĩnh vực này có thể dẫn đến khó khăn khi đọc, chẳng hạn như chứng khó đọc.

🧠 Xử lý ngữ nghĩa: Hiểu ý nghĩa

Khi một từ đã được nhận dạng hoặc giải mã, não cần phải tiếp cận ý nghĩa của nó. Điều này liên quan đến quá trình xử lý ngữ nghĩa, quá trình truy xuất ý nghĩa của một từ từ bộ nhớ dài hạn và tích hợp nó với ngữ cảnh của câu.

Xử lý ngữ nghĩa dựa vào mạng lưới phân tán các vùng não, bao gồm:

• Thùy thái dương trước (ATL): Có liên quan đến việc thể hiện kiến ​​thức ngữ nghĩa và tìm lại ý nghĩa của từ.
• Hồi trán dưới (IFG): Có vai trò trong việc lựa chọn và thu thập thông tin ngữ nghĩa có liên quan và trong việc tích hợp ý nghĩa của từ vào ngữ cảnh câu.
• Hồi thái dương giữa sau (pMTG): Có liên quan đến việc truy cập và lấy thông tin ngữ nghĩa, đặc biệt là đối với động từ và từ chỉ hành động.

Xử lý ngữ nghĩa cho phép chúng ta hiểu được ý nghĩa của từng từ và cách chúng liên quan với nhau trong một câu.

📚 Xử lý cú pháp: Hiểu cấu trúc câu

Ngoài việc hiểu ý nghĩa của từng từ, người đọc cũng phải hiểu cách các từ được sắp xếp thành câu. Xử lý cú pháp bao gồm phân tích cấu trúc ngữ pháp của câu để xác định mối quan hệ giữa các từ và cụm từ.

Các vùng não chính liên quan đến quá trình xử lý cú pháp bao gồm:

• Vùng Broca: Như đã đề cập trước đó, vùng Broca cũng liên quan đến quá trình xử lý cú pháp, đặc biệt là trong việc hiểu các cấu trúc câu phức tạp.
• Rãnh thái dương trước trên (aSTS): Nhạy cảm với các vi phạm cú pháp và giúp phân tích cấu trúc câu.

Xử lý cú pháp cho phép chúng ta hiểu ai đang làm gì với ai trong một câu, điều này rất quan trọng để hiểu được ý nghĩa tổng thể.

🤝 Tích hợp và Hiểu biết

Hiểu đọc bao gồm việc tích hợp thông tin từ tất cả các giai đoạn trước: xử lý hình ảnh, nhận dạng chữ cái và từ, xử lý ngữ âm, xử lý ngữ nghĩa và xử lý cú pháp. Các quá trình này hoạt động cùng nhau theo cách phối hợp để tạo ra sự hiểu biết mạch lạc về văn bản.

Vỏ não trước trán đóng vai trò quan trọng trong quá trình tích hợp này. Nó giúp:

• Duy trì sự chú ý và tập trung vào văn bản.
• Đưa ra suy luận và kết luận.
• Liên hệ văn bản với kiến ​​thức và kinh nghiệm trước đó.
• Theo dõi khả năng hiểu bài và xác định những điểm khó khăn.

Để hiểu bài đọc hiệu quả đòi hỏi phải tích cực tham gia vào văn bản và khả năng tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn.

⚠️ Khó khăn khi đọc: Chứng khó đọc

Chứng khó đọc là một khuyết tật học tập phổ biến ảnh hưởng đến kỹ năng đọc. Những người mắc chứng khó đọc thường gặp khó khăn trong quá trình xử lý ngữ âm, điều này có thể khiến việc giải mã các từ và đọc trôi chảy trở nên khó khăn. Các nghiên cứu về hình ảnh thần kinh đã chỉ ra rằng những người mắc chứng khó đọc thường có sự khác biệt về cấu trúc và chức năng não ở các vùng liên quan đến việc đọc, đặc biệt là vỏ não đỉnh-thái dương và VWFA.

Việc xác định và can thiệp sớm là rất quan trọng để giúp những người mắc chứng khó đọc phát triển các chiến lược đọc hiệu quả. Với sự hỗ trợ phù hợp, những người mắc chứng khó đọc có thể học cách đọc và thành công trong học tập.

Hiểu được cơ sở thần kinh của chứng khó đọc có thể giúp các nhà nghiên cứu xây dựng các biện pháp can thiệp và chiến lược hỗ trợ hiệu quả hơn.